ΑΥΓΟΤΕΜΠΕΡΕΣ - ΛΑΔΙ

Ο Μανουσάκης στους πίνακές του εμφυσάει πνοή ζωής σε πράγματα απλά, που συνήθως τον συντρόφευαν στους χώρους όπου ζούσε. «Η προσήλωση του Μανουσάκη στην υλική υφή των πραγμάτων γίνεται με τόση διεισδυτικότητα», έγραφε στα 1977 η Βεατρίκη Σπηλιάδη, «ώστε το έργο παύει να είναι η ακριβής απεικόνιση κι αποκτά μια επί πλέον διάσταση, μυστική, μυστηριακή ή αποκαλυπτική». Η δεκαετία του ’70  κλείνει με μια σειρά έργων που χρονολογούνται στα 1979, όπου και πάλι η ύλη και ο κόσμος της φύσης αντιπαραβάλλονται και απομονώνονται,

αλλά και συμπορεύονται ως στοιχεία της ζωής

Από το 1970 έως τον θάνατό του το 2003, για τριάντα δηλαδή και πλέον χρόνια, βρίσκεται σ’ ένα συνεχή διάλογο με τα πράγματα, όπως έλεγε. Ζωγραφίζει τα αγαπημένα του αντικείμενα με την τεχνική κυρίως της αυγοτέμπερας. «Προτίμησα την τεχνική της αυγοτέμπερας –που δεν είναι άλλη από την τεχνική της Βυζαντινής αγιογραφίας», έγραφε στα 1991 στο δίπτυχο της τελευταίας του έκθεσης, «γιατί μου πρόσφερε τη δυνατότητα να εκφράσω καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη τεχνική αυτή την αίσθηση».

Κατά την προσφιλή του συνήθεια μας έχει αφήσει και για την τεχνική της αυγοτέμπερας  λίγα λόγια, χρήσιμα και ενδιαφέροντα:

«Η αυγοτέμπερα (ωογραφία) είναι η τεχνική που ζωγράφιζαν οι βυζαντινοί αγιογράφοι τις εικόνες», γράφει, «Η συνταγή είναι απλή. Τα χρώματα που χρησιμοποιούσαν ήταν σκόνες που τις ανακάτευαν με ένα κολλώδες υγρό, ξηραινόμενο, για να συγκρατεί τα μόρια του χρώματος: έσπαζαν ένα αυγό, αφαιρούσαν το ασπράδι και κρατούσαν το κολλώδες περιεχόμενο της κύστης που αποτελούσε τον κρόκο του αυγού. Μετά πρόσθεταν από μια κουταλιά της σούπας ξύδι για κάθε αυγό και το ανακάτευαν σιγά και προσεκτικά, το διέλυαν μέχρι ν’ αποκτήσει ομοιογένεια.

Με το διάλυμα αυτό, που το αραίωναν με λίγο νερό πριν το χρησιμοποιήσουν, ανακάτευαν τα χρώματα (τις σκόνες) και έφτιαχναν το χρώμα που χρειαζόντουσαν. Το αυγό σύντομα στέγνωνε και σταθεροποιούσε το χρώμα πάνω στην επιφάνεια που ζωγράφιζαν. Αρχικά το χρώμα δεν ήταν πολύ σταθερό, με την πάροδο του χρόνου όμως αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη στερεότητα, που τη συμπλήρωνε τελικά το βερνίκωμα της εικόνας. Το βερνίκωμα αυτό γινόταν με επάλειψη της εικόνας μ’ ένα βερνίκι που το παρασκεύαζαν με οινόπνευμα καθαρό, μέσα στο οποίο διέλυαν μαστίχι και ρετσίνα. Αυτή, σε γενικές γραμμές, είναι η τεχνική τη ωογραφίας, όπως μας τη διέσωσε ο Διονύσιος ο εκ Φουρνά, μοναχός και αγιογράφος που έζησε στον 18ο αιώνα. Οι εικόνες, όπως ξέρομε, ζωγραφίζονταν πάνω σ’ ένα χονδρό ξύλο (από καρυδιά συνήθως), που η μια του επιφάνεια είχε επιστρωθεί με ένα στρώμα από γύψο ή στουπέτσι και μια κόλα.

Τη  συνταγή του Διονυσίου του εκ Φουρνά μπορούμε να τη χρησιμοποιήσομε για να ζωγραφίσομε και πάνω σε άλλες επιφάνειες που προέρχονται από σύγχρονα υλικά, όπως π.χ. το πανί και το χονδρό χαρτί. Μερικοί ζωγράφοι χρησιμοποιούν τα υλικά αυτά χωρίς προετοιμασία (επίστρωση της επιφάνειας που ζωγραφίζουν με κάποιο άλλο υλικό), άλλοι πάλι θεωρούν την προετοιμασία απαραίτητη. Τα χρώματα του αυγού, όσον καλής ποιότητας και αν είναι, δεν έχουν την καλυπτική ικανότητα που έχουν τα

έτοιμα χρώματα, γι’ αυτό τον λόγο απαιτούνται πολλά στρώματα για να καλυφθεί τελείως η επιφάνεια που ζωγραφίζομε. Μια άλλη δυσκολία που παρουσιάζει η αυγοτέμπερα είναι και η αλλαγή του τόνου του χρώματος, όταν αυτό στεγνώσει. Αυτή η δυσκολία αντιμετωπίζεται πρακτικά με μια, κατά τα στάδια της εργασίας, επάλειψη του πίνακος με καθαρό αυγό. Αυτή η επάλειψη πρέπει να γίνεται όταν στεγνώσει το πρώτο στρώμα τελείως, και το πινέλο μας να περνά γρήγορα και για μια μόνον φορά πάνω από τη ζωγραφισμένη επιφάνεια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα χρώματα επανέρχονται στον αρχικό τους τόνο και σταθεροποιούνται συγχρόνως, γιατί το καθαρό αυγό επενεργεί σαν ένα ελαφρό βερνίκι. Το τελικό βερνίκωμα όμως του πίνακος γίνεται με βερνίκι οινοπνεύματος ή και με άλλο βερνίκι, αλλά αυτό δεν είναι απολύτως απαραίτητο».

Στα έργα τα δουλεμένα με την τεχνική της αυγοτέμπερας, ο Μανουσάκης περιορίζει πολύ τη χρωματική του κλίμακα κρατώντας κυρίως τα γαιώδη χρώματα. ΄Οταν το αντικείμενο το επιζητεί, τα χρώματα φυσικά επανέρχονται ή, πολλές φορές, ένα έντονο υποβλητικό χρώμα τονίζει το βάθος, συνήθως σε τόνους του φωτεινού μπλε, του βαθυκόκκινου ή της ώχρας. Σε μια επιφάνεια που θυμίζει συχνά, τόσο χρωματικά όσο και ως προς την υφή, επιφάνεια ξύλου, τοποθετεί τα προσφιλή του αντικείμενα, πράγματα συνήθως χωρίς αξία, αλλά με πλούσια συναισθηματική φόρτιση.

Τον ελκύουν τα άψυχα κομμάτια της ύλης  –πέτρες, ξερά κλαριά, ξεραμένα φύλλα και αγκάθια– εργαλεία αλλά και λείψανα του παρελθόντος –αρχαία αγγεία, ειδώλια, ακροκέραμα και πλαστικές κούκλες–, γιατί μέσα από την επιβίωσή τους ζούμε κι εμείς το παρελθόν, συμβιώνουμε με την ιστορία.

Πολλές φορές, ένα κομμάτι ψωμί, ελιές ή φρέσκα κρεμμύδια, ένα ποτήρι κρασί ή ένα ποτηράκι ούζο με λίγα στραγάλια αρκούν για να μας μεταφέρουν ασυναίσθητα σ’ ένα παραδοσιακό ελληνικό τραπέζι σε σπίτι, σε μαγαζί ή καφενείο.

   

 

    

   

  

   

  

          

 

  

 

 

   

 

 

 

 

 

 

  

  

 

   

  

 

  

  

Σύντομα θα αναρτηθούν και άλλα έργα του Γ. Μανουσάκη

ΣΗΜ.: 

1.   Τα κείμενα στη σελίδα προέρχονται κυρίως από το βιβλίο Γ. ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ (Αγγελική Κόκκου - Μυρτώ Κουμβακαλη).

2.   Όλες σχεδόν οι φωτογραφίες των έργων που παρουσιάζονται στο Blog έγιναν από τον φωτογράφο έργων τέχνης Ανδρέα Σκιαδαρέση και ελάχιστες από τον Χρήστο Αδαμόπουλο.

3.   Οι πίνακες του Γιώργου Μανουσάκη που παρουσιάζονται στη σελίδα βρίσκονται σε Πινακοθήκες, Τράπεζες, Οργανισμούς, Ιδιωτικές συλλογές εσωτερικού και εξωτερικού και στο αρχείο του καλλιτέχνη.

Στη σελίδα γίνεται παρουσίαση μόνον του πλούσιου καλλιτεχνικού έργου του Γιώργου Μανουσάκη και δεν πραγματοποιείται καμία εμπορική συναλλαγή. Το Blog «Αρχείο ζωγράφου Γ. Μανουσάκη» δεν αγοράζει ούτε πουλά έργα ζωγραφικής ή πάρεργα του καλλιτέχνη.